دین چ وەک رەوشەنبیریا سەرەکی یا تاکی یان جڤاکی یان دامەزراوی (مؤسساتي)، د روخسار و گەوهەرێن خوەدا دیاردەیەک رۆحیە ل ناڤبەرا مرۆڤی و خودایێ وی، تایبەت دەمێ پیرۆزیا وی ب دروستی دچتە د دلێ وی دا و دبتە باوەرداری، گەلەکا ب زەحمەتە، هەکە نەبێژین (موستەحیلە) ئەو رەوشەنبیریا سەروەر وەسا ب ساناهی ژ سینگی دەرکەڤت، وەک هندەک هزر دکەن.
راستە ئاخڤتنا جڤاکناسێ جیهانی ((کارل مارکس))ی ژ گۆتنێن ناڤدارە، دەمێ گۆتی:(( دین ئەفیۆنا گەلانە)). لێ مەسەلە ل ڤێرێ ب دوماهی نەهاتیە و بوویە مژارەک جەدەلی دگەل فیلۆسۆف و جڤاکناسێن بەری وی هاتین، وەک مامۆستایێ وی ((هیگل))ی و یێن پشتی وی هاتین مژار ڤەبڕ نەکریە و گەهشتینە وێ باوەریێ کو گفتوگۆ و قایشکێشان ل سەر مژارێ دینی ب دوماهی ناهێن و دێ بەردەوام بن.
گۆرەی ڤی ژیوارێ هەی، دێ بینین ئێک ژ سەروەرێن شۆڕشا بەلشفی کو خوەدیێ ((لینین))ی وەک سەرکردەیێ شۆڕشێ بوویە، رەنگە دیتنا وی نە دگەل یا مامۆستایێ وی ((مارکس))ی بت و گۆتیە:((هندی رەوشەنبیریا دینیە، مینا لێدانا بزمارێیە دەمێ مرۆڤ ل داری ددەت، هندی ب چاکۆچی بقوتی بزمار مکومتر لێدهێت.)) واتە هندی مرۆڤ د جڤاکێن گرتی دا رەخنەیا ئەقلێ دینی ب دژواری بکەت و بێختە د قالبێ سڤککرن و تڕانەپێکرنێ دا، ئەو باوەری زێدەتر د سینگێن باوەرداران دا ب هێز دکەڤت و داگێڕانێ ژێ ناکەت و دوور نینە گەلەک گڤاشتنێ بێخنە سەر وێ رەوشەنبیریا بوویە رەوشەنبیریا وی یا سەرەکی د چوارچۆڤەیێ هزرا وی دا بشکێت، ژ بەر کو چوارچۆڤەیەک سینۆردایە و بەرەڤاژی چوارچۆڤەیێن کەسانێن خودان چوارچۆڤەیێن هزری یێن مەتاتینە( مطاطی) کو نەفەسەک بەر فرەهـ و میانرەو هەیە.
دبت فاکتەرێ سەرەکی یێ ناکۆکیێن دینی ل رۆژهەلاتا ناڤین، وەک چاڤکانیا دینێن ئیبراهیمی یێن ئێکانەیی (توحیدی) هەر بۆ ڤێ جەدەلیا نەساخلەم بزڤڕت، دەمێ پشکا شێری ژ جڤاکی خودانێ خوە و ڤێ هزرا پیرۆز بت و ب چو رەنگان مناقەشە لسەر نەهێت کرن و ببینت هندەک هەنە دینێ وان بێخنە د گومانێ دا یان ماندەلا بکەن، بێی کو ب دروستی د شەریعەتی و ئەخلاقێ تێکستێ پیرۆزێ ل دووڤ دچن بگەهن ب توندی بەرگیریێ ژێ دکەن و فەتوایێن وێرانکار یێن لێڤەگەڕێن رێچکا دینێ خوە دچەسپینن و تاکێن توندڕەو ژێ پەیدا دبن کارتێکرنا خوە یا نەرێنی ل هەموو بیاڤێن ژیانێ دکەن.
